Отмечая литературные юбилеи 2025 года, не только вспоминаем писателей по именам, но и перечитываем их произведения!
2 марта – 225 лет со дня рождения поэта Евгения Абрамовича Баратынского (2 марта 1800 – 11 июля 1844)
Евгений Абрамович Баратынский – выдающийся русский поэт-мыслитель первой половины XIX века, обладающий пророческим даром. Его творчество привлекает к себе людей, которые воспринимают литературу не как развлекательное чтиво, а ищут в ней глубину и вместе с ней стремятся к истине.
Евгений Баратынский. Признание
Притворной нежности не требуй от меня:
Я сердца моего не скрою хлад печальный.
Ты права, в нем уж нет прекрасного огня
Моей любви первоначальной.
Напрасно я себе на память приводил
И милый образ твой и прежние мечтанья:
Безжизненны мои воспоминанья,
Я клятвы дал, но дал их выше сил.
Я не пленен красавицей другою,
Мечты ревнивые от сердца удали;
Но годы долгие в разлуке протекли,
Но в бурях жизненных развлекся я душою.
Уж ты жила неверной тенью в ней;
Уже к тебе взывал я редко, принужденно,
И пламень мой, слабея постепенно,
Собою сам погас в душе моей.
Верь, жалок я один. Душа любви желает,
Но я любить не буду вновь;
Вновь не забудусь я: вполне упоевает
Нас только первая любовь.
Грущу я; но и грусть минует, знаменуя
Судьбины полную победу надо мной;
Кто знает? мнением сольюся я с толпой;
Подругу, без любви - кто знает? - изберу я.
На брак обдуманный я руку ей подам
И в храме стану рядом с нею,
Невинной, преданной, быть может, лучшим снам,
И назову ее моею;
И весть к тебе придет, но не завидуй нам:
Обмена тайных дум не будет между нами,
Душевным прихотям мы воли не дадим:
Мы не сердца под брачными венцами,
Мы жребии свои соединим.
Прощай! Мы долго шли дорогою одною;
Путь новый я избрал, путь новый избери;
Печаль бесплодную рассудком усмири
И не вступай, молю, в напрасный суд со мною.
Не властны мы в самих себе
И, в молодые наши леты,
Даем поспешные обеты,
Смешные, может быть, всевидящей судьбе.
3 марта – Всемирный день писателя
С начала XX века писателей, поэтов и публицистов со всего мира объединила организация под названием PEN. Слово переводится как «ручка», а также является аббревиатурой от обозначений трех профессий — поэты, очеркисты, романисты. В разное время объединение возглавляли известные деятели литературы, в том числе известный английский писатель Джон Голсуорси.
На 48-м съезде PEN его члены предложили учредить праздник, призванный подчеркнуть значимость труда писателей и его влияние на формирование общественного мнения и культурного развития. Так, с 1986 года в календаре появилась новая знаменательная дата — Всемирный день писателей.
Основная цель праздника — побудить общественность ценить таланты писателей, а также привлечь внимание к проблемам, с которыми сталкиваются мастера пера по всему миру. Торжество напоминает нам о силе слова, о его способности взывать к нашим эмоциям, воображению и сознанию.
В день праздника по всему миру организуют различные мероприятия, включая симпозиумы, семинары, конференции, чтения произведений. Это могут быть мероприятия в библиотеках, книжных магазинах, культурных центрах или онлайн-встречи, где люди объединяются, чтобы вместе погрузиться в мир литературы.
К торжеству бывает приурочено вручение литературных премий. А многие издательства и книжные магазины выпускают специальные издания книг, коллекций произведений писателей или проводят специальные акции, связанные с Всемирным днем писателей.
Важным аспектом праздника является также поддержка свободы слова и защита прав писателей.
6 марта – 210 лет со дня рождения Петра Павловича Ершова (1815–1869) – русского поэта, прозаика, драматурга, автора сказки в стихах «Конёк-Горбунок», ставшей классикой русской литературы.
Пётр Павлович Ершов родился 6 марта 1815 года в деревне Безруково Тобольской губернии в семье полицейского чиновника Павла Алексеевича Ершова и Евфимии Васильевны. В 1824 году родители определили Петра и его брата Николая в Тобольскую гимназию. Затем братья поступили в Императорский Санкт-Петербургский университет (1831—1835).
В студенческие годы Ершов познакомился с Василием Жуковским и Александром Пушкиным. На их суд девятнадцатилетний студент отдал своё первое крупное произведение — сказку «Конёк-горбунок».
Вернувшись на родину летом 1836 года, Ершов работал учителем Тобольской гимназии. С 1844 года он — инспектор, а с 1857 года — директор гимназии и дирекции училищ Тобольской губернии. Один из его учеников — будущий химик Дмитрий Иванович Менделеев.
Был инициатором создания любительского гимназического театра. Написал для театра несколько пьес: «Сельский праздник», «Суворов и станционный смотритель» (1835), комическую оперу «Якутские божки», «Черепослов». Печатал свои стихотворения в Библиотеке для чтения Сенковского и в «Современнике» Петра Плетнёва.
Известность Ершову принесла его сказка «Конёк-Горбунок». Сказка вышла отдельной книгой в 1834 году и выдержала при жизни автора семь изданий, причём четвёртое из них (издание 1856 года) – было сильно переработано автором и является на сегодня окончательным авторским текстом.
Кроме «Конька-горбунка», Ершов написал несколько десятков стихотворений. В 1835 году издана баллада «Сибирский казак» – старинная быль о молодом сибирском казаке. В 1842 году, первая часть баллады, переработанная и положенная на музыку, становится строевой песней 2-го Сибирского Казачьего полка. Песня вошла в репертуар многих исполнителей, в частности Надежды Бабкиной.
В позднюю пору жизни (конец 1850-х гг.) он написал большой цикл повестей «Осенние вечера».
Пётр Павлович Ершов умер 30 августа 1869 года в Тобольске.
8 сакавіка – 95 гадоў з дня нараджэння Яраслава Пархуты (1930–1996), пісьменніка, краязнаўца, падарожніка, журналіста, лаўрэата Дзяржаўнай прэміі
Беларусі імя Кастуся Каліноўскага.
Яраслаў Сільвестравіч Пархута нарадзіўся 8 сакавіка 1930 года ў вёсцы Мілейкі Косаўскай гміны Палескага ваяводства (цяпер Івацэвіцкага раёна Брэсцкай вобласці) у сялянскай сям’і.
У Мілейках атрымаў пачатковую адукацыю. У 1949 годзе скончыў Ружанскую дзесяцігодку і паступіў на аддзяленне журналістыкі філалагічнага факультэта Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. У сувязі з матэрыяльнымі цяжкасцямі быў вымушаны з трэцяга курса перавясціся на завочнае аддзяленне і пайсці на працу. Працаваў уласным карэспандэнтам газеты «Сталинская молодёжь» (пазней «Знамя юности»), адказным сакратаром газеты «Сцяг кумунізма» пры Падароскай МТС. У 1953–1956 гадах служыў у Савецкай арміі.
Пасля службы ўладкаваўся літсупрацоўнікам ў раённую газету «Ленінскі шлях» (г. п. Поразава). Таксама працаваў намеснікам рэдактара раённай газеты «Заветы Леніна» (г. п. Ружаны, з 1959 г.), рэдактарам раённай газеты «Советская Родина» (г. п. Гарадзішча, з 1961 г.), намеснікам рэдактара міжраённай газеты «Знамя коммунизма» (г. Баранавічы). У 1965 годзе працаваў старшым рэдактарам студыі тэлебачання ў Брэсце, у 1965–1969 гадах – у рэдакцыі маларыцкай раённай газеты “Сельскае жыцё”.
Я. С. Пархута ў 1973 годзе скончыў Мінскую вышэйшую партыйную школу ЦК КПБ. Працаваў рэдактарам часопісаў «Вожык» (1973–1977) і «Родная прырода» (1978–1982).
Сваю літаратурную дзейнасць Яраслаў Пархута пачынаў яшчэ ў школе. Яго першы допіс быў надрукаваны ў 1946 годзе ў івацэвіцкай раённай газеце «Кастрычнік», а першы верш – у брэсцкай абласной “Заре” (1949). У хуткім часе яго паэтычныя творы, гумарэскі, казкі, апавяданні, лірычныя навелы і аповесці, нарысы, краязнаўчыя матэрыялы сталі часта з’яўляцца на старонках перыядычных выданняў – у часопісах «Беларусь», «Полымя», «Маладосць», «Вясёлка», «Родная прырода», газетах «Чырвоная змена», «Літаратура і мастацтва», «Звязда» і інш.
Асноўныя тэмы творчасці: чалавек і прырода, каханне, зямля, дзе нарадзіўся[2]. Аўтар вершаваных казак «Казка зялёнай дубровы» (1960), «Перапёлачка» (1979), кніг прозы «Ты пайшла ў сонца» (1973), «Мудрая цялушка» (1976), «Там, дзе жыве Юлька» (1978), «Жаваранак над полем» (1985), «Зямля бацькоў нашых» (1988), «Пад высокім сонцам» (1988), «Дарогамі надзеі і трывог» (1989).
Убачылі свет яго кнігі прозы: «Ты пайшла ў сонца» (1973), «Зямля бацькоў нашых», «Пад высокім сонцам» (1988) і інш. Даступнасцю і займальнасцю адзначаны яго дзіцячыя кнігі: «Казка зялёнай дубравы» (1960), «Там, дзе жыве Юлька» (1978), «Перапёлачка» (1979), «Мудрая цялушка» (1976).
Кожны свой твор ён прапускаў праз сваё сэрца, і яно не вытрымала. Пісьменнік цяжка захварэў, доўга лячыўся. Прыйшло адчуванне хуткаплыннасці жыцця, наступіў момант яго пераасэнсавання. Захацелася зрабіць серыю кніжак пра Беларусь, тым болей, што ведаў ён яе не звонку. Яраслаў Пархута пехатой абышоў усю Беларусь. Так нарадзіліся краязнаўча-дакументальныя кнігі: «Жаваранак над полем» (1985), «Пад высокім небам», «Зямля бацькоў нашых» (1988), «Дарогамі надзеі і трывог» (1989), «Крыніца ёсць у родным краі…» (1992), «Жальба жытняга коласа», у якую ўвайшла дакументальная аповесць «Адзінец» (1993), «Сустрэча з іншапланецянкай» (1994).
Яраслаў Пархута быў членам Саюза пісьменнікаў Беларусі з 1982 года. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь імя Кастуся Каліноўскага за кнігу «Зямля бацькоў нашых» (1992).
Яраслаў Сільвестравіч заўчасна пайшоў з жыцця 20 сакавіка 1996 года. Засталіся кнігі, якія з цікавасцю чытаюцца настаўнікамі і школьнікамі, вяскоўцамі і гараджанамі, усімі тымі, хто любіць родны край, цікавіцца яго гісторыяй. У 2011 годзе ў серыі “Беларуская проза ХХ стагоддзя” выйшаў зборнік пісьменніка “Сонечныя борці”.
8 марта – 105 лет со дня рождения Ивана Фотиевича Стаднюка (1920—1994) – русского советского прозаика, сценариста, драматурга и военного журналиста.
10 сакавіка – 105 гадоў з дня нараджэння Аркадзя Нічыпаравіча Марціновіча (10 сакавіка 1920, Барбарова, Глускі раён, Магілёўская вобласць — 9 мая 2009) — беларускага празаіка, паэта. Заслужанага работніка культуры БССР (1980).
14 марта – День православной книги (14.03.1564 года под руководством московского диакона Ивана Федорова была выпущена первая печатная книга на Руси «Апостол»)
21 марта – Всемирный день поэзии
В 1999 году на 30-й сессии генеральной конференции ЮНЕСКО было решено ежегодно отмечать Всемирный день поэзии (World Poetry Day) 21 марта. Первый Всемирный день поэзии прошел в Париже, где находится штаб-квартира ЮНЕСКО.
«Поэзия, — говорится в решении ЮНЕСКО, — может стать ответом на самые острые и глубокие духовные вопросы современного человека — но для этого необходимо привлечь к ней как можно более широкое общественное внимание».
Поэзия объединяет страны, народы, культуры и помогает людям понять друг друга. На протяжении веков мысли и чувства, облеченные в поэтическую форму, проникают в сердца людей, напоминая, что мы все одна большая семья, и что мы, такие разные, на самом деле очень похожи друг на друга.
Отмечая Всемирный день поэзии ЮНЕСКО также обращает наше внимание на удивительную способность поэтического слова пробуждать в человеке его творческие способности.
Одной из основных целей Дня является поощрение языкового разнообразия и поддержка исчезающих языков посредством поэзии. Более того, Всемирный День поэзии призван дать возможность шире заявить о себе малым издательствам, чьими усилиями, в основном, доходит до читателей творчество современных поэтов, литературным клубам, возрождающим извечную традицию живого звучащего поэтического слова.
Этот День, считает ЮНЕСКО, призван содействовать развитию поэзии, возвращению к устной традиции поэтических чтений, преподаванию поэзии, восстановлению диалога между поэзией и другими видами искусства, такими, как театр, танцы, музыка, живопись, а также поощрению издательского дела и созданию в средствах массовой информации позитивного образа поэзии как подлинно современного искусства, открытого людям.
Слово «поэзия» происходит от греч. poieo – творить, создавать, строить, созидать. Считается, что самые древние стихи-гимны были созданы в 23 веке до нашей эры. Автор стихов — поэтесса-жрица Эн-хеду-ана (En-hedu-ana), про которую известно лишь то, что она была дочерью аккадского царя Саргона, завоевавшего Ур (территория Ирана). Эн-хеду-ана писала о лунном боге Нанне и его дочери, богине утренней звезды Инанне.
В настоящее же время в этот День по всему миру — в учреждениях культуры, образования, творческих коллективах и т.п. – проходят различные поэтические концерты, авторские чтения, конференции и семинары, посвященные поэтам и их творчеству, презентации новой поэтической литературы, вручение литературных премий.
21 сакавіка – 185 год з дня нараджэння Францішка Багушэвіча, пісьменніка, публіцыста, перакладчыка, аднаго з пачынальнікаў новай беларускай літаратуры
22 марта – 105 лет со дня рождения Алексея Васільевіча Пысина (1920, Краснапольскі р-н – 1981) – паэта, удзельніка Вялікай Айчыннай вайны, заслужанага работніка культуры БССР (1980), лаўрэата Дзяржаўнай прэміі БССР імя Янкі Купалы (1968).
Аляксей Пысін нарадзіўся 22 сакавіка 1920 года ў вёсцы Высокі Борак Краснапольскага раёна Магілёўскай вобласці ў сялянскай сям’і. Бацькі, Васiль Пятровiч і Хрысцiна Рыгораўна, займалiся сельскай гаспадаркай. У роднай вёсцы прайшлi дзiцячыя i школьныя гады Аляксея Пысiна. Пасля заканчэння Палужскай сярэдняй школы (1938) Аляксея Пысiна, як актыўнага селькора, райком камсамола накiраваў на вучобу ў Мiнскi камунiстычны iнстытут журналiстыкi. У вераснi 1939, пасля ўз’яднання Усходняй i 3аходняй Беларусi, яго, тады студэнта другога курса, накiравалi на працу ў бельскую (г. Бельск на Беласточчыне) павятовую, пасля раённую газету, дзе ён быў лiтсупрацоўнiкам да пачатку Вялiкай Айчыннай вайны.
Па дарогах вайны ў шынэлі і касцы прайшло яго юнацтва. Гвардыі радавы Пысін прайшоў усю вайну сувязістам. Удзельнічаў у баях на пяці франтах: Заходнім, Калінінскім, Ленінградскім, 1-м і 2-м Прыбалтыйскіх франтах. Двойчы быў цяжка паранены. Узнагароджаны медалямі, у тым ліку медалём “За адвагу”, салдат Пысін сустрэў Дзень Перамогі ў Латвіі, на беразе Балтыйскага мора.
Вайна пакінула незабыўны след у памяці паэта. Цэнтрам яго творчасці з’яўляецца вайна. Дэмабілізаваўшыся з арміі, да 1948 года А. Пысін працаваў адказным сакратаром Краснапольскай раённай газеты “Чырвоны сцяг”. Ён друкаваў першыя пасляваенныя вершы ў часопісах “Вожык”, “Беларусь”, газеце “Літаратура і мастацтва”. З 1949 па 1950 гады быў уласным карэспандэнтам Магілёўскай абласной газеты “За Радзіму”, а з мая 1950 года працаваў рэдактарам у палітаддзеле Свержанскай МТС Стаўбцоўскага раёна Баранавіцкай вобласці.
У 1950 годзе Аляксея Васільевіча Пысіна прынялі ў члены Саюза пісьменнікаў СССР.
Першая кніга Аляксея Пысіна “Наш дзень” выйшла ў свет у 1951 годдзе. З 1954 года Аляксей Пысін працаваў рэдактарам Чэрыкаўскай раённай газеты “Сацыялістычная перамога”. Добрай школай паэтычнага выхавання сталі для Аляксея Васільевіча Вышэйшыя літаратурныя курсы ў Маскве, на якія ён паступіў у 1956 годзе. З 1958 года да выхаду на пенсію, жыў у Магілёве і працаваў у рэдакцыі газеты “Магілёўская праўда”. Аб настойлівай вучобе і крапатлівых творчых пошуках сведчаць зборнікі вершаў паэта “Сіні ранак” (1959 г.), “Сонечная паводка” (1962 г.) і першая кніга для дзяцей “Матылёчкі-матылі” (1962 г.). Потым былі зборнікі вершаў “Мае мерыдыяны” (1965 г.), “Твае далоні” (1967 г.), “Пойма” (1968 г.), “Да людзей ідучы” (1972 г.), “Вярбовы мост” (1974 г.), “Ёсць на свеце мой алень” (1978 г.), “Палёт” (1984 г.)
За зборнік вершаў і паэм “Твае далоні” ў 1968 годзе Аляксею Васільевічу Пысіну была прысуджана Дзяржаўная прэмія БССР імя Янкі Купалы. Праз некаторы час паэт атрымаў прапанову пераехаць у Мінск, але, пасля нядоўгіх разважанняў, застаўся ў Магілёве, які стаў яму родным горадам.
З 1973 года Аляксей Пысін працаваў у рэдакцыі абласной газеты “Магілёўская праўда”. Не абышоў сваёй увагай і дзяцей. Дзівосны і шматфарбны свет адкрываецца дзецям на старонках яго кніг “Матылёчкі-матылькі” (1962 г.), “Вясёлка над плёсам” (1964 г.), “Колькі сонцаў” (1979 г.), у паэмах “Кавылёк” (1966 г.) і “Дзяўчынка Марыям” (1970 г.).
З 1974 года і да апошніх дзён быў сакратаром Магілёўскага абласнога аддзялення Саюза пісьменнікаў БССР. Лепшыя вершы і паэмы Аляксея Васільевіча Пысіна сабраны ў кнігах “Вярбовы мост” (1974 г.), “Ёсць на свеце мой алень” (1978 г.), “Палёт” (1982 г.).
У 1980 годдзе Аляксей Васільевіч Пысін атрымаў званне заслужанага работніка культуры БССР, а ў 1981 быў узнагароджаны ордэнам Дружбы народаў.
Пяру Пысіна належыць больш за дваццаць кніжак паэзіі. У 1989 годзе быў выдадзены збор твораў у двух тамах. У яго ўвайшлі ўсе вершы са зборнікаў, паэмы, некаторыя творы для дзяцей і пераклады.
27 жніўня 1981 года Аляксея Васільевіча Пысіна не стала. Ён пахаваны ў Магілёве на Польскіх могілках.
26 сакавіка – 65 гадоў з дня нараджэння Віктара Анатольевіча Шніпа (нарадзіўся 26 сакавіка 1960, вёска Пугачы, Валожынскі раён) – беларускага паэта, празаіка, перакладчыка.
Нарадзіўся В. Шніп у вёсцы Пугачы Валожынскага раёна Мінскай вобласці, у сялянскай сям’і. Скончыў Мінскі архітэктурна-будаўнічы тэхнікум (1978) і Вышэйшыя літаратурныя курсы ў Маскве (1987). Працаваў у газеце «Вячэрні Мінск» і часопісах «Нёман», «Беларусь», быў адказным сакратаром газеты «Наша слова». Пачынаючы з 1995 г. – намеснік галоўнага рэдактара, а з 2002 г. – галоўны рэдактар штотыднёвіка «Літаратура і мастацтва». Зараз В. Шніп – намеснік дырэктара выдавецтва «Мастацкая літаратура» і галоўны рэдактар часопіса «Полымя».
Дэбютаваў вершамі 17 жніўня 1977 (газета «Чырвоная змена»).
Аўтар кніг паэзіі і прозы. У зборніках вершаў «Гронка святла» (1983), «Пошук радасці» (1987), «Шляхам ветру», «Горад-утопія» (абодва 1990), «На рэштках Храма» (1994), «Выкраданне Еўропы» (1996), «Чырвоны ліхтар» (2000), «Воўчы вецер» (2001), «Інквізіцыя» (2002), «Выратаванне атрутай» (2003) філасофскі роздум над лёсам Беларусі, духоўнымі праблемамі сучаснага грамадства, зварот да гістарычнай тэматыкі, тэма кахання. Піша для дзяцей.
У канцы 1980 – пачатку 1990-х гадоў пісаў тэксты для рок-гуртоў, бардаў, эстрадных выканаўцаў. Сярод іх песня «Усе мы родам з дзяцінства», якая дала назву Рэспубліканскаму конкурсу маладых талентаў.
1987 – лаўрэат прэміі імя Уладзіміра Маякоўскага Савета Міністраў Грузіі, за зборнік «Гронка святла».
2007 — лаўрэат літаратурнай прэміі «Залаты Купідон», за кнігу «Балада камянёў».
2008 — лаўрэат спецыяльнай прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь у галіне «Мастацкая літаратура», за кнігу «Страла кахання, любові крыж».
2019 — узнагароджаны медалём Францыска Скарыны.
2021 — лаўрэат прэміі імя Васіля Віткі.
2021 — лаўрэат Нацыянальнай літаратурнай прэміі, за кнігу «Белае, чорнае і залатое».
2023 — лаўрэат прэміі «Залатая літара» за кнігі «Заўтра была адліга» і «Заўтра была адліга-2».
2023 — лаўрэат прэміі імя Максіма Танка ў намінацыі «Паэзія», за кнігу вершаў «Васільковы мёд».
